Feiten en cijfers: Emissiehandel

Vergunningen

Het aantal deelnemers (vergunningen) aan het ETS is ten opzichte van vorig jaar substantieel gedaald. Deze daling heeft vooral te maken met een verandering in de EU-ETS richtlijn. In deze herziene EU-ETS richtlijn is met ingang van 2021 het begrip ‘installatie’ in plaats van ‘inrichting’ voor het verlenen van vergunningen en toekennen van gratis emissierechten ingegaan. Bedrijven die eerst opgedeeld waren in verschillende broeikasinstallaties zijn samengevoegd. Hierdoor werden meerdere activiteiten die door dezelfde exploitant uitgevoerd werden op dezelfde locatie beschouwd als één installatie, waarvoor één emissievergunning verleend wordt.

Het aantal nieuwe vergunningen verleend in 2021 is veel hoger dan in voorgaande jaren. Dat komt deels omdat de installaties die voorheen niet onder het ETS vielen, nu wel onder de CO₂-heffing vallen. Het gaat om 12 AVI’s (afvalverbrandingsinstallaties) en twee N₂O-uitstotende bedrijven. Er zijn 5 nieuwe luchtvaartvergunningen verleend en 21 nieuwe vergunningen voor stationaire installaties. Daarnaast zijn 16 vergunningen ingetrokken.

Meldingen

Het totaal aantal installaties met gratis rechten bedraagt 308. Zij zijn in de 4^e handelsperiode verplicht een monitoringsmethodologieplan (MMP) in te leveren als basis voor de toekenning van gratis rechten. In de sterke stijging van het aantal meldingen zien we de duidelijk de overstap naar de 4^e handelsperiode terug. De 123 “meldingen toewijzing” betreffen aanpassingen op het eerder ingediende monitoringsmethodologieplan (MMP). Dit is een behoorlijk aantal. Ter vergelijking: in de 3^e handelsperiode waren er over het algemeen 10 tot 20 meldingen toewijzing per jaar. Op basis van de gegevens in het activiteitsverslag en de wijzingen hierop ingediend in 2021, heeft de NEa de toewijzing aangepast voor 159 bedrijven.

Het opstellen en bijhouden van het MMP in de vierde handelsperiode is een nieuwe werkwijze in het ETS. Door het MMP wordt zogenaamde ‘dynamische toewijzing’ mogelijk. Dat wil zeggen dat bedrijven hun gratis rechten krijgen op basis van hun productie in het voorgaande jaar. In het verleden stond de toewijzing van een bedrijf in principe vast voor de hele handelsperiode. Nu bepaalt het MMP de methodiek waarmee de toewijzing wordt vastgesteld, en geeft elke installatie jaarlijks zijn daadwerkelijke productie door. Op basis van het MMP en de daadwerkelijke productie wordt dan jaarlijks de toewijzing vastgesteld voor één jaar. Door deze werkwijze is de toewijzing nauwkeuriger geworden en dus is het ETS daarmee eerlijker geworden. Dynamische toewijzing betekent wel voor zowel bedrijfsleven als NEa meer administratie.

EU ETS register

De hoeveelheid ETR rekeningsluitingen was in het jaar 2021 vrij hoog. De voornaamste oorzaak hiervan is dat er veel BKG (broeikasgas)-rekeningen gesloten zijn vanwege gewijzigde wetgeving. Hierdoor moest een groep bedrijven die in de derde handelsperiode per BKG vergund waren, in de huidige periode worden samengevoegd. Deze zogenoemde opsplitsers zijn op vergunning en dus ook rekeningniveau weer samengevoegd. Hierdoor is er een netto afname in het aantal exploitanttegoedrekeningen in 2021.

In 2020 is er een sterke afname geweest in het aantal handelsrekeningen. De significante daling is het gevolg van de strengere registratie-eis, waarbij alle (nieuwe) rekeninghouders met een vrijwillige rekening geregistreerd moeten zijn bij de Nederlandse Kamer van Koophandel. De gevolgen van die strenge eis zien we in 2021 nog licht terug. Doorat er ook 15 nieuwe vrijwillige rekeningen zijn geopend is er in totaal sprake van een kleine netto stijging.

Het aantal KYOTO-rekeningen is nagenoeg gelijk gebleven.

CO2-heffing (nieuw)

In 2021 vallen 272 bedrijven onder de CO₂-heffing. De financiële gevolgen zien we terug in de aangiftes die in oktober 2022 worden gedaan na de periode van overdracht. Gelet op het overschot aan dispensatierechten veroorzaakt door de hoge ETS-prijs, verwachten we in 2021 geen grote gevolgen voor individuele bedrijven.

Toezicht en handhaving

De NEa controleert de naleving van de regels door het uitvoeren van inspecties bij bedrijven. In 2021 zijn deze zowel digitaal als fysiek uitgevoerd. Het aantal inspecties ligt hoger dan vorig jaar, het eerste Corona-jaar, maar lager dan de ambitie. Vanwege de nieuwe handelsperiode heeft de NEa er afgelopen jaar voor gekozen haar toezicht op de naleving voor een deel vorm te geven in het controleren van monitoringsplannen en verslagen betreffende de toewijzing van emissierechten. Dit heeft als gevolg gehad dat er minder inspecties zijn uitgevoerd dan gepland. Desondanks is de totale toezichtsdruk voldoende geweest om naleving te borgen. Op de langere termijn zal het aantal inspecties echter ook weer moeten toenemen. Omdat de controle op deze verslagen een jaarlijks terugkerende activiteit betreft, breidt de NEa haar inspectiecapaciteit uit.

Daarnaast zijn ook de gebruikelijke controles op data gedaan om te beoordelen of bedrijven aan de regels voldoen. Zo controleert de NEa de kwaliteit van de emissieverslagen. Bij 15% van de emissieverslagen heeft de NEa opmerkingen over de kwaliteit. Hierover is contact opgenomen met de betreffende bedrijven om te komen tot kwaliteitsverbetering. Steekproefsgewijs is bij een deel van de bedrijven het door hen gerapporteerde gasverbruik gecontroleerd en vergeleken met de verbruikgegevens afkomstig van de gasleverancier. Hierbij zijn geen overtredingen vastgesteld.

Ondanks het toegenomen aantal inspecties dat is uitgevoerd zijn er minder afwijkingen geconstateerd. Ook zijn er bij de NEa minder meldingen van fouten door bedrijven binnen gekomen. Dit vertaalt zich naar een lager aantal opgelegde boetes en zogenoemde ambtshalve vaststellingen. Bij ambtshalve vaststellingen corrigeert de NEa onjuiste CO₂-uitstoot. Hierdoor blijft het systeem van emissiehandel in control; de emissies en de ingeleverde emissierechten zijn dan aan elkaar gelijk. De boetes zijn opgelegd vanwege het uitstoten van CO₂ zonder vergunning, niet tijdig indienen van een melding, en voor fouten in het monitoren van de CO₂-uitstoot waardoor een onjuiste CO₂-uitstoot is gerapporteerd.

In 2021 heeft de NEa twee bezwaar zaken afgehandeld en is een beroepszaak bij de Rechtbank in Den Haag gevoerd waar een bedrijf beroep had aangetekend tegen een door de NEa opgelegde boete. In deze zaak heeft de rechter de NEa volledig in het gelijk gesteld.

Helpdesk

Het aantal vragen dat in 2021 werd beantwoord blijft onveranderlijk hoog. De veranderingen die het gevolg zijn van de implementatie van de 4^e handelsperiode, zijn hier duidelijk debet aan geweest.